Soyadı Kanunu'ndan önce birçok resmi işlemler sırasında sıkıntılar yaşındığını, kanunla birlikte sorunun ortadan kalktığına işaret eden Celil Özcan, kanunla birlikte Cumharbaşkanı Mustafa Kemal'e "Atatürk" soy adınının verildiğini hatırlattı. Özcan, yaptığı açıklamada şöyle devam etti:
“Soyadı Kanunu’ndan önce kişinin adının yanına baba adı, doğum yeri veya bağlı bulunduğu boy yazılırdı. Askere alma, okul, tapu ve miras işlerinde büyük zorluklar çıkıyordu. Kişilerin kimliği tam olarak belirlenemediğinden birtakım haksızlıklar olabiliyordu. Toplumsal ilişkilerdeki bu eksikliğin giderilmesi gerekiyordu. Hiçbir bölünmenin olmadığı bir toplumun meydana getirilmesini amaçlayan Mustafa Kemal Paşa bu konu ile de ilgilendi. Kişinin soyadının bulunmaması toplum hayatında karışıklara neden oluyordu. Ayrıca bu durum toplumsal ilişkiler bakımından da bir eksiklikti. Soyadı yerine kullanılan baba adı, doğduğu memleketin adı ve kullanılan lakaplar, soyadının toplumsal ilişkilerdeki rolünü oynayamıyordu.
21 Haziran 1934'te çıkarılan 2525 sayılı Soyadı Kanunu: Madde 1 – Her Türk öz adından başka soy adını da taşımağa mecburdur. Madde 2 – Söyleyişte, yazışta, imzada öz ad önde, soy adı sonda kullanılır. Madde 3 – Rütbe ve memuriyet, aşiret ve yabancı ırk ve millet isimleriyle umumi edeplere uygun olmayan veya iğrenç ve gülünç olan soyadları kullanılamaz.
Böylece, her vatandaşın öz adından başka bir de, soyadı taşıması zorunlu oldu. Soyadları Türkçe olacaktı. Rütbe, memurluk, yabancı ırk ve millet adları ile ahlaka aykırı ve gülünç kelimeler soyadı olarak kullanılmayacaktı.
Yasa çıktıktan 5 ay sonra 24 Kasım 1934 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde oy birliği ile kabul edilen 2587 sayılı kanunla Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal’e “Atatürk” soyadı verilmiştir. Yine 17 Aralık 1934 tarihinde çıkarılan başka bir yasa ile bu soyadının başka kişiler tarafından kullanılması yasaklandı. Mustafa Kemal’in kız kardeşi Makbule’nin de soyadı Atatürk değil “Atadan” olmuştur.
Bu yasayı takiben 26 Kasım’da çıkarılan 2590 sayılı kanunla da; "Ağa, Hacı, Hafız, Hoca, Molla, Efendi, Paşa" gibi, eski toplum zümrelerini belirten unvanlar kaldırılmıştır. Aynı kanunla yurt savunmasında, Millî Mücadelede gösterilen başarılar karşılığı verilen madalyalar dışında, eski Osmanlı idarecilerinin verdiği tüm nişan ve rütbeleri taşımak da yasaklanmıştır".
Bülent Sarıçiçek
